ตะไคร้ตะไคร้ (Lemon Grass) จัดเป็นผักสมุนไพรประเภทหนึ่งที่นิยมนำมาทำอาหารสำหรับขจัดกลิ่นคาว รวมทั้งช่วยเพิ่มรสชาตของของกิน ในมากมายรายการอาหาร โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารจำพวกที่เป็นอาหารต้มยำ และแกงต่างๆรวมถึงการนำมาดัดแปลงเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆอาทิเช่น น้ำตะไคร้ ผงตะไคร้ เป็นต้น
ตะไคร้ เป็นไม้ล้มลุกตระกูลเดียวกันกับต้นหญ้า แก่มากกว่า 1 ปี ขึ้นอยู่กับสิ่งแวดล้อม มีบ้านเกิดในประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ดังเช่น เมียนมาร์ ไทย ลาว มาเลเชีย อินโดนีเชีย เป็นต้น
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cymbopogon citratus (DC.)สกุล : Graminaeชื่อสามัญ : Lapine, Lemon grass, Sweet rush, Ginger grassชื่อท้องถิ่น:
– ตะไคร้
–
ตะไคร้แกง
– ตะไคร้มะขูด
– ค้างหอม
– ไคร
– จะไคร
– เชิดเกรย
– หัวสิงไค
– เหลอะเกรย
– ห่อวอตะโป
– เฮียงเม้า
ตะไคร้1
ลักษณะทั่วไป
ลำต้น
ลำต้นตะไคร้มีเหง้าใต้ดิน ลำต้นมีลักษณะตั้งตรง ทรงกระบอก มีความสูงได้ถึง 1 เมตร (รวมถึงใบ)ส่วนของลำต้นที่เราแลเห็นจะเป็นส่วนของกาบใบที่ออกเรียงช้อนกันแน่น โคนต้นมีลักษณะกาบใบหุ้มดก ผิวเรียบ และก็มีขนอ่อนปกคลุม ส่วนโคนมีรูปร่างอ้วน มีสีม่วงอ่อนน้อย รวมทั้งค่อยๆเรียวเล็กลงเปลี่ยนเป็นส่วนของใบ ศูนย์กลางเป็นปล้องแข็ง ส่วนนี้สูงราวๆ 20-30 ซม. ขึ้นอยู่กับความอุดมสมบูรณ์ของดิน และก็จำพวก รวมทั้งเป็นส่วนที่ประยุกต์ใช้สำหรับเข้าครัว
ตะไคร้ ใบใบ
ตะไคร้ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ ก้านใบ (ส่วนลำต้นที่กล่าวข้างต้น) หูใบ (ส่วนต่อ
ระหว่างกาบใบ รวมทั้งใบ) และก็ใบ
ใบตะไคร้ เป็นใบลำพัง มีสีเขียว มีลักษณะเรียวยาว ปลายใบโค้งทางลงดิน โคนใบเชื่อมต่อกับหูใบ ใบมีรูปขอบขนาน ผิวใบสากมือ และมีขนปกคลุม ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ แต่ว่าคม กลางใบมีเส้นกลางเรือใบแข็ง สีขาวอมเทา มองเห็นต่างกับแผ่นใบชัดแจ้ง ใบกว้างราวๆ 2 ซม. ยาว 60-80 ซม.
ดอกตะไคร้เป็นพืชที่มีดอกยาก จึงไม่ค่อยพบเจอ ดอกตะไคร้ดอกจะออกดอกเป็นช่อกระจัดกระจาย มีก้านช่อดอกยาว และมีก้านช่อดอกย่อยเรียงเป็นคู่ๆในแต่ละคู่จะมีใบแต่งแต้มรองรับ มีกลิ่นหอมหวน ดอกมีขนาดใหญ่คล้ายดอกอ้อ
ดอกตะไคร้คุณประโยชน์ตะไคร้– ใช้เป็นเครื่องเทศทำอาหารสำหรับขจัดกลิ่นคาว ช่วยทำให้อาหารมีกลิ่นหอมสดชื่น แล้วก็ปรับแต่งรสให้น่าอร่อยมากขึ้นเรื่อยๆ
– ใช้เป็นส่วนประกอบของยาใช้ภายนอกกันยุง สเปรย์กันยุง รวมทั้งยาจุดกันยุง
- น้ำมันตะไคร้
– ใช้เป็นส่วนผสมของน้ำหอม
– ใช้เป็นส่วนผสมสำหรับทำสบู่ แชมพูสระผม
– ใช้เป็นส่วนประกอบของเครื่องสำอาง
– ใช้ทานวด แก้เมื่อย
– ใช้ทาลำตัว แขน ขา เพื่อคุ้มครอง และไล่ยุง
– ใช้เป็นส่วนประกอบของสารป้องกัน และก็กำจัดแมลง
ค่าทางโภชนาการของตะไคร้ ( 100 กรัม)
- พลังงาน 143 กิโลแคลอรี่
- โปรตีน 1.2 กรัม
- ไขมัน 2.1 กรัม
- คาร์โบไฮเดรต 29.7 กรัม
- เส้นใย 4.2 กรัม
- แคลเซียม 35 มก.
- ฟอสฟอรัส 30 มก.
- เหล็ก 2.6 มิลลิกรัม
- วิตามินเอ 43 ไมโครกรัม
- ไทอามีน 0.05 มก.
- ไรโบฟลาวิน 0.02 มก.
- ไนอาสิน 2.2 มก.
- วิตามินซี 1 มิลลิกรัม
- เถ้า 1.4 กรัม
ที่มา: กองโภชนาการ (2544)(1)
สารสำคัญที่พบส่วนของลำต้น และก็ใบมีน้ำมันหอมระเหย (Volatile oil) ที่ประกอบด้วยสารหลายชนิด อย่างเช่น
– ซิทราล (Citral) มักพบที่สุด 75-90%
– ทรานซ์ ไอโซสิทราล (Trans-isocitral)
– ไลโมเนน (Limonene)
– ยูจีนอล (Eugenol)
– ลิท้องนาลูล (Linalool)
– พบรานิออล (Geraniol)
– คาริโอฟิวลีน ออกไซด์ (Caryophyllene oxide)
– พบรานิล อะซิเตท (Geranyl acetate)
– 6-เมทิล 5-เฮพเทน-2-วัน (6-Methyl 5-hepten-2-one)
– 4-โนทุ่งนาโนน (4-Nonanone)
– เมทิลเฮพครั้งโนน (Methyl heptennone)
– สิโทรเนลลอล (Citronellol)
– ไมร์ซีน (Myrcene)
– การบูร (Camphor)
เก็บจาก ทอง ขยัน (2552)(2), กมลวรรณ ตระการชัยสกุล (2551) อ้างถึงในเอกสารหลายฉบับ(4)
สรรพคุณตะไคร้– ช่วยบรรเทา และก็รักษาลักษณะของการมีไข้หวัด
– แ้ก้ไอ รวมทั้งช่วยขับเสลด
– บรรเทาอาการโรคหืดหอบ
– รักษาอาการปวดท้อง
– ช่วยขับฉี่ แก้ฉี่ยาก
– ช่วยขับเหงื่อ
– ช่วยสำหรับในการขับลม
– แก้อหิวาต์
– บำรุงธาตุ เจริญอาหาร
– ช่วยลดระดับความดัน โลหิตสูง
– ลดปริมาณคอเลสเตอรอลในเส้นโลหิต
– แก้รอบเดือนมาเปลี่ยนไปจากปกติ
– ใช้เป็นยาแก้ไขปวดท้อง รวมทั้งท้องเสีย
– ช่วยขับปัสสาวะ
– บรรเทาอาการไอ รวมทั้งขับเสมหะ
– ออกฤทธิ์ต้านเชื้อรา
– ช่วยกำจัดเซลลูไลท์
– ช่วยสำหรับในการขับถ่าย
– ทุเลาอาการท้องร่วง
– ลดอาการจุกเสียด แน่นท้อง จากฤทธิ์ลดการบีบตัวของลำไส้
– ช่วยขับน้ำดี
– ช่วยขับลม
– ระังับอาการปวด
– ต้านทานอาการอักเสบ รวมทั้งลดการต่อว่าดเชื้อ
– กระตุ้นระบบไหลเวียนเลือด
– ลดอาการเศร้าใจ
– ต่อต้านอนุมูลอิสระ
สะสมจาก กาญจนา ขยัน (2552)(2), ดวงใจวรรณะ น่าอัศจรรย์ชัยสกุล (2551)(4)
ฤทธิ์ทางยาของสารสกัดจากตะไคร้น้ำมันหอมระเหยของตะไคร้ออกฤทธิ์ลดอาการแน่นจุกเสียดด้วยการลดการบีบตัวของไส้ โดยมีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ อาทิเช่น Cineole รวมทั้ง Linalool
- ฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียต้นเหตุอาการของอาการท้องเสีย
สารเคมีในน้ำมันหอมระเหยของตะไคร้สามารถออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียที่สำคัญของอาการท้องเสีย คือ E. coli โดยมีสารออกฤทธิ์ อาทิเช่น Citral, Citronellol, Geraneol และ Cineole
น้ำมันหอมระเหยของตะไคร้สามารถออกฤทธิ์กระตุ้นการขับน้ำดีของตับอ่อน โดยมีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ ตัวอย่างเช่น Borneol, Fenchone รวมทั้ง Cineole
สาร Menthol, Camphor และ Linalool สามารถออกฤทธิ์กระตุ้นการขับลมในร่างกายได้
พิษของน้ำมันตะไคร้ปริมาณน้ำมัน
ตะไคร้ที่ทำให้หนูขาวตายที่ครึ่งเดียวของจำนวนหนูขาวทั้งผอง ด้วยการให้ทางปาก ที่ความเข้มข้น 5,000 มก./โล รวมทั้งการให้น้ำมันหอมระเหยทางกระเพาของกินแก่กระต่ายที่ทำให้กระต่ายตายที่ครึ่งหนึ่ง พบว่า มีจำนวนความเข้มข้นเดียวกันกับการให้แก่หนูขาว
พิษทันควันของน้ำมันหอมระเหยจากตะไคร้ที่ความเข้มข้น 1,500 ppm ในระยะเวลา 60 วัน กลับพบว่า หนูขาวที่ได้รับน้ำมันหอมระเหยของตะไคร้มีการเติบโตเร็วกว่ากลุ่มที่ไม้ได้รับ และก็ค่าทางเคมีของเลือดไม่มีความเคลื่อนไหวแต่อย่างใด
