ตะไคร้ตะไคร้ (Lemon Grass) จัดเป็นพืชผักสมุนไพรที่นิยมเอามาทำครัวสำหรับกำจัดกลิ่นคาว และก็ช่วยเพิ่มรสชาตของอาหาร ในมากมายเมนู โดยเฉพาะอาหารจำพวกที่เป็นอาหารต้มยำ รวมทั้งแกงต่างๆรวมถึงการนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆอาทิเช่น น้ำตะไคร้ ผงตะไคร้ ฯลฯ
ตะไคร้ เป็นไม้ล้มลุกวงศ์เดียวกันกับต้นหญ้า แก่มากยิ่งกว่า 1 ปี ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อม มีบ้านเกิดในประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ยกตัวอย่างเช่น พม่า ไทย ลาว มาเลเชีย อินโดนีเชีย ฯลฯ
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cymbopogon citratus (DC.)สกุล : Graminaeชื่อสามัญ : Lapine, Lemon grass, Sweet rush, Ginger grassชื่อท้องถิ่น:
– ตะไคร้
– ตะไคร้แกง
– ตะไคร้มะขูด
– ติดอยู่หอม
– ไคร
– จะไคร
– เชิดเกรย
– หัวสิงไค
– เหลอะเกรย
– ห่อวอตะโป
– เฮียงเม้า
ตะไคร้1
ลักษณะทั่วไป
ลำต้น
ลำต้นตะไคร้มีเหง้าใต้ดิน ลำต้นมีลักษณะตั้งตรง ทรงกระบอก มีความสูงได้ถึง 1 เมตร (รวมถึงใบ)ส่วนของลำต้นที่เรามองเห็นจะเป็นส่วนของกาบใบที่ออกเรียงช้อนกันแน่น โคนต้นมีลักษณะกาบใบห่อหุ้มครึ้ม ผิวเรียบ และก็มีขนอ่อนปกคลุม ส่วนโคนมีรูปร่างอ้วน มีสีม่วงอ่อนนิดหน่อย และเบาๆเรียวเล็กลงเปลี่ยนเป็นส่วนของใบ ศูนย์กลางเป็นข้อแข็ง ส่วนนี้สูงประมาณ 20-30 เซนติเมตร ขึ้นกับความอุดมสมบูรณ์ของดิน รวมทั้งพันธุ์ และก็เป็นส่วนที่ประยุกต์ใช้สำหรับปรุงอาหาร
ตะไคร้ ใบใบ
ตะไคร้ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ ก้านใบ (ส่วนลำต้นที่กล่าวข้างต้น) หูใบ (ส่วนต่อ
ระหว่างกาบใบ แล้วก็ใบ) แล้วก็ใบ
ใบตะไคร้ เป็นใบคนเดียว มีสีเขียว มีลักษณะเรียวยาว ปลายใบโค้งลู่ลงดิน โคนใบเชื่อมต่อกับหูใบ ใบมีรูปขอบขนาน ผิวใบสากมือ แล้วก็มีขนปกคลุม ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ แม้กระนั้นคม กลางใบมีเส้นกึ่งกลางใบแข็ง สีขาวอมเทา เห็นต่างกับแผ่นใบแจ่มกระจ่าง ใบกว้างโดยประมาณ 2 ซม. ยาว 60-80 ซม.
ดอกตะไคร้เป็นพืชที่ออกดอกยาก ก็เลยไม่ค่อยประสบพบเห็น ดอก
ตะไคร้ดอกจะมีดอกเป็นช่อกระจาย มีก้านช่อดอกยาว แล้วก็มีก้านช่อดอกย่อยเรียงเป็นคู่ๆในแต่ละคู่จะมีใบประดับประดารองรับ มีกลิ่นหอมหวน ดอกมีขนาดใหญ่คล้ายดอกอ๋อ
ดอกตะไคร้ประโยชน์ตะไคร้– ใช้เป็นเครื่องเทศทำกับข้าวสำหรับดับกลิ่นคาว ช่วยให้อาหารมีกลิ่นหอมยวนใจ รวมทั้งปรับปรุงแก้ไขรสให้น่ากินเพิ่มมากขึ้น
– ใช้เป็นส่วนประกอบของยาทากันยุง สเปรย์กันยุง รวมทั้งยาจุดกันยุง
- น้ำมันตะไคร้
– ใช้เป็นส่วนประกอบของน้ำหอม
– ใช้เป็นส่วนประกอบสำหรับทำสบู่ ยาสระผม
– ใช้เป็นส่วนประกอบของเครื่องสำอาง
– ใช้ทานวด แก้เมื่อยเนื้อเมื่อยตัว
– ใช้ทาลำตัว แขน ขา เพื่อป้องกัน แล้วก็ไล่ยุง
– ใช้เป็นส่วนประกอบของสารคุ้มครอง และกำจัดแมลง
คุณประโยชน์ทางโภชนาการของตะไคร้ ( 100 กรัม)
- พลังงาน 143 กิโลแคลอรี่
- โปรตีน 1.2 กรัม
- ไขมัน 2.1 กรัม
- คาร์โบไฮเดรต 29.7 กรัม
- เส้นใย 4.2 กรัม
- แคลเซียม 35 มิลลิกรัม
- ฟอสฟอรัส 30 มิลลิกรัม
- เหล็ก 2.6 มก.
- วิตามินเอ 43 ไมโครกรัม
- ไทอามีน 0.05 มก.
- ไรโบฟลาวิน 0.02 มก.
- ไนอาสิน 2.2 มิลลิกรัม
- วิตามินซี 1 มก.
- ขี้เถ้า 1.4 กรัม
ที่มา: กองโภชนาการ (2544)(1)
สารสำคัญที่พบส่วนของลำต้น และก็ใบมีน้ำมันหอมระเหย (Volatile oil) ที่ประกอบด้วยสารหลายแบบ ตัวอย่างเช่น
– สิทราล (Citral) มักพบที่สุด 75-90%
– ทรานซ์ ไอโซซิทราล (Trans-isocitral)
– ไลโมเนน (Limonene)
– ยูจีนอล (Eugenol)
– ลิท้องนาลูล (Linalool)
– เจอรานิออล (Geraniol)
– ค้างริโอฟิวลีน ออกไซด์ (Caryophyllene oxide)
– เจอรานิล อะสิเตท (Geranyl acetate)
– 6-เมทิล 5-เฮพเทน-2-วัน (6-Methyl 5-hepten-2-one)
– 4-โนนาโนน (4-Nonanone)
– เมทิลเฮพครั้งโนน (Methyl heptennone)
– สิโทรเนลลอล (Citronellol)
– ไมร์ซีน (Myrcene)
– การบูร (Camphor)
เก็บจาก กาญจนา ขยัน (2552)(2), หัวใจชนชั้น น่าอัศจรรย์ชัยวงศ์ (2551) อ้างถึงในเอกสารหลายฉบับ(4)
สรรพคุณตะไคร้– ช่วยทุเลา และรักษาลักษณะของการมีไข้หวัด
– แ้ก้ไอ และก็ช่วยขับเสลด
– บรรเทาอาการโรคหืดหอบ
– รักษาลักษณะของการปวดท้อง
– ช่วยขับฉี่ แก้ฉี่ยาก
– ช่วยขับเหงื่อ
– ช่วยในการขับลม
– แก้อหิวาตกโรค
– บำรุงธาตุ เจริญอาหาร
– ช่วยลดความดัน โลหิตสูง
– ลดจำนวนคอเลสเตอรอลในเส้นโลหิต
– แก้ประจำเดือนมาไม่ดีเหมือนปกติ
– ใช้เป็นยาแก้ไขเจ็บท้อง แล้วก็ท้องร่วง
– ช่วยขับฉี่
– ทุเลาอาการไอ และขับเสลด
– ออกฤทธิ์ต้านทานเชื้อรา
– ช่วยกำจัดเซลลูไลท์
– ช่วยสำหรับการขับถ่าย
– ทุเลาอาการท้องเสีย
– ลดอาการจุกเสียด แน่นท้อง จากฤทธิ์ลดการบีบตัวของลำไส้
– ช่วยขับน้ำดี
– ช่วยขับลม
– ระังับลักษณะของการปวด
– ต้านอาการอักเสบ แล้วก็ลดการตำหนิดเชื้อ
– กระตุ้นระบบไหลเวียนเลือด
– ลดอาการซึมเศร้า
– ต่อต้านอนุมูลอิสระ
เก็บรวบรวมจาก ทอง ขยัน (2552)(2), ใจชาติชั้นวรรณะ ตระการชัยสกุล (2551)(4)
ฤทธิ์ทางยาของสารสกัดจากตะไคร้น้ำมันหอมระเหยของตะไคร้ออกฤทธิ์ลดอาการแน่นจุกเสียดด้วยการลดการบีบตัวของลำไส้ โดยมีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ ได้แก่ Cineole และก็ Linalool
- ฤทธิ์ทำลายเชื้อแบคทีเรียปัจจัยอาการของอาการท้องเสีย
สารเคมีในน้ำมันหอมระเหยของตะไคร้สามารถออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียที่สำคัญของอาการท้องร่วง คือ E. coli โดยมีสารออกฤทธิ์ ดังเช่นว่า Citral, Citronellol, Geraneol แล้วก็ Cineole
น้ำมันหอมระเหยของตะไคร้สามารถออกฤทธิ์กระตุ้นการขับน้ำดีของตับอ่อน โดยมีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ ดังเช่นว่า Borneol, Fenchone และ Cineole
สาร Menthol, Camphor และก็ Linalool สามารถออกฤทธิ์กระตุ้นการขับลมภายในร่างกายได้
พิษของน้ำมันตะไคร้จำนวนน้ำมัน
ตะไคร้ที่ทำให้หนูขาวตายที่ครึ่งเดียวของปริมาณหนูขาวทั้งผอง ด้วยการให้ทางปาก ที่ความเข้มข้น 5,000 มก./โล แล้วก็การให้น้ำมันหอมระเหยทางกระเพาของกินแก่กระต่ายที่ทำให้กระต่ายตายที่กึ่งหนึ่ง พบว่า มีปริมาณความเข้มข้นเดียวกันกับการให้แก่หนูขาว
พิษทันควันของน้ำมันหอมระเหยจากตะไคร้ที่ความเข้มข้น 1,500 ppm ในช่วงเวลา 60 วัน กลับพบว่า หนูขาวที่ได้รับน้ำมันหอมระเหยของตะไคร้มีการเติบโตเร็วกว่ากลุ่มที่ไม้ได้รับ และค่าทางเคมีของเลือดไม่มีความเคลื่อนไหวอะไร
