สมุนไพรเพกาชื่อประจำถิ่นอื่น มะลิดไม้ มะลิ้นไม้ ลิดไม้ (ภาคเหนือ) หมากลิ้นก้าง หมากลิ้นช้าง (งู-ภาคเหนือ) ดอก๊ะ ด๊อกก๊ะ ดุเอ็ง (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) กาโด้โด้ง (กะเหรี่ยง-จังหวัดกาญจนบุรี) เพกา (ภาคกึ่งกลาง) ลิ้นฟ้า (เลย) เบโก (มลายู-นราธิวาส)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Oroxylum indicum (L.) Kurzชื่อวงศ์ BIGNONIACEAEชื่อสามัญ Indian trumpet flower.ลักษณะทั่วไปทางพฤกษศาสตร์ไม้ต้นขนาดเล็ก (ST) ผัดใบ สูงราวๆ 4-20 เมตร เปลือกต้น เรียบสีเทา บางครั้งแตกเป็นรอยตื้นน้อย มีรูระบายอากาศขจุยขจายตามลำต้นและกิ่งไม้
ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก มีใบเดี่ยวๆขนาดใหญ่ที่ปลายก้าน ทรงกลม ปลายใบเรียวแหลม โคนใบมน ก้านใบยาว ใบย่อยรูปไข่ ขอบใบเรียบ ออกตรงกันข้ามชิดกัน อยู่โดยประมาณปลายกิ่ง ก้านใบย่อยสั้น แผ่นใบสีเขียวเข้ม
ดอก ออกดอกเป็นช่อแบบช่อกระจะ ช่อมีขนาดใหญ่ออกที่รอบๆปลายยอด มีก้านช่อดอกยาว มีดอกย่อยขนาดใหญ่ รูปปากเปิดแบบสามมาตรด้านข้าง กลีบดก มี 5 กลีบ ภายนอกสีม่วงแดงหรือน้ำตาลคล้ำ ข้างในสีเหลืองเลอะๆครึ่งหนึ่งสีชมพู โคนกลีบเชื่อมชิดกันเป็นรูปลำโพง ส่วนปลายแยกออกเป็นกลีบร่นขยุกขยิก บริเวณปลายกลีบข้างในสีขาวอมเหลือง หรือขาวอมเขียว มีเกสรตัวผู้ 5 อันติดกับท่อดอกโคนก้านจะมีขน ผล เป็นฝักแบน ยาวคล้ายรูปดาบ ห้อยระย้าอยู่เหนือเรือนยอด สีน้ำตาลดำ เมื่อแก่จะแตกออกเป็น 2 ส่วน
เมล็ด เมล็ดแบน มีปีกบางใสเป็นจำนวนมาก
นิเวศวิทยาเป็นไม้ที่ขึ้นได้ทั่วไปทุกภาคของเมืองไทย ชอบขึ้นบนที่โล่ง บริเวณชายป่าดิบ และไร่ร้างปกติ
การปลูกและก็แพร่พันธุ์เป็นไม้ที่ปลูกได้ไม่ยาก และไม่อยากได้ใส่ใจเท่าไรนัก เจริญวัยเจริญในที่ชื้นระบายน้ำดีโดยเฉพาะอย่างยิ่งดินร่วนซุย ควรจะปลูกไว้ในฤดูฝน ขยายพันธ์ุด้วยการเพาะเม็ดหรือการตัดชำราก
ส่วนที่ใช้ รส แล้วก็สรรพคคุณ เปลือกราก รสฝาดขม แก้เจ็บท้อง ฝาดวสมาน เป็นยาบำรุง แก้บิด แก้ท้องร่วง ขับเหงื่อ
ราก รสฝาดขม เป็นยาบำรุงธาตุ แก้ท้องวร่วง เจริญอาหาร ส่งผลให้เกิดน้ำย่อยอาหาร ฝนกับน้ำปูนใสทาแก้อาการอักเสบ ฟกช้ำดำเขียว บวม ลำต้น รสขม แก้แมลงป่องต่อย เปลือกต้น รสขมฝาด ขับน้ำเหลืองเสีย ขับเลือด ขับเสลด ดับพิษเลือด เป็นยาขมเจริญอาหาร
ใบ รสฝาด ใช้ต้มดื่มแก้ลักษณะของการปวดท้อง แก้ปวดข้อ รวมทั้งเจริญอาหาร
ผลอ่อนหรือฝักอ่อน รสขมร้อน ขับผายลม เป็นยาบำรุงธาตุ
ผลแก่หรือฝักแก่ รสขมร้อน แก้ร้อนในอยากกินน้ำ
เม็ดแก่ รสขม เป็นยาอมปรับปรุงแก้ไข ขับเมหะ ใช้เป็นส่วนประกอบอย่างหึ่งในน้ำจับเลี้ยงของคนจีนแก้ร้อนใน
วิธีการใช้รวมทั้งจำนวนที่ใช้- ขับเลือด ขับน้ำเหลืองเสีย โดยใช้เปลือกต้นสด 1 กำมือ หรือหนักราวๆ 20 กรัม สับเป็นชิ้นต้มในน้ำที่สะอาด 1 ลิตร เคี่ยวให้เหลือ 3 ใน 4 ส่วน กรองเอาน้ำ เช้าตรู่-เย็น 2. แก้ปวดฝี โดยใช้เปลือกสด โดยประมาณ 1 ฝ่ามือฝนกับสุราโรงทาบริเวณที่เสมอๆ
- แก้อาการร้อนใน แก้ไอ รวมทั้งขับเสลด เมล็กเป็นองค์ประกอบอย่างหนึ่งใน “น้ำจับเลี้ยง” ของคนจีน โดยใช้เม็ดทีละ 0.5-1 กำมือ (หนักโดยประมาณ 1.5-3 กรัม) ใส่น้ำประมาณ 300 มิลลิลิตร ต้มไฟอ่อนพอเดือดนานราว 1 ชั่วโมง ดื่มวันละ 3 ครั้ง
Tags : สมุนไพร
ผู้เขียน
หัวข้อ: สมุนไพร เพกา มะลิ้นไม้ มีประโยชน์ เเละ สรรพคุณที่จะช่วยรักษาคุณยามคุณเจ็บป่วย (อ่าน 501 ครั้ง)