เตยชื่อสมุนไพร เตยชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น ใบเตย , เตยหอม , ต้นเตย , เตยหอมใหญ่ , เตยหอมเล็ก (ภาคกลาง) , หวานข้าวใหม่ (ภาคเหนือ) , ปาแนะวอวิง , ปาแง๊ะออริง (นราธิวาส,มาเลเซีย) ,พังลั้ง (จีน)ชื่อวิทยาศาสตร์ Pandanus amaryllifolius Roxb.ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Pandanus ordorus Ridl.ชื่อสามัญ Pandanus Palm , Fragrant Pandan , Pandom wangi.วงศ์ Pandanaceaeถิ่นกำเนิด เตย เป็นพืชที่คนประเทศไทยรู้จักกันเป็นอย่างดีมาตั้งแต่สมัยโบราณแล้ว เนื่องจากได้นำมาใช้คุณประโยชน์ต่างๆเยอะแยะ โดยยิ่งไปกว่านั้นส่วนของใบที่พวกเราเรียกว่า ใบเตย จึงทำให้เรียกพืชประเภทนี้เคยปากกันมาจนถึงปัจจุบันว่า “ใบเตย” สำหรับบ้านเกิดของเตยนั้น เป็นพืชที่มีถิ่นเกิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อาทิ ไทย ประเทศพม่าลาว มาเลเซีย รวมทั้งอินเดีย รวมทั้งทวีปอื่นเช่นแอฟริกา และก็ประเทศออสเตรเลีย ชอบขึ้นตามพื้นที่เปียกแฉะ ริมลำธารหรือบริเวณที่ชื้นแฉะที่มีน้ำขังเล็กน้อย ในประเทศไทยสามารถเจอได้ทั่วทุกภาคของประเทศ
ลักษณะทั่วไป
เตยจัด เป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว มีลำต้นทรงกลม และเป็นข้อสั้นๆถี่กัน โผล่ขึ้นมาจากดินเพียงเล็กน้อย โคนลำต้นแตกรากแขนงออกเป็นรากเกื้อหนุนหรือเรียกว่า รากอากาศ ลำต้นสามารถแตกหน่อเป็นต้นใหม่ได้ ทำให้มองดูเป็นกอหรือเป็นพุ่มไม้ใหญ่ๆที่รวมความสูงของใบแล้วสามารถสูงได้มากกว่า 1 เมตร
ใบเตย แตกออกเป็นใบคนเดียวข้างๆรอบลำต้นและก็เรียงสลับวนเป็นเกลียวขึ้นตามความสูงของลำต้น จนถึงขอด ใบมีลักษณะเรียวยาวเป็นรูปกระบี่ ปลายใบแหลม สีเขียวสด ใบยกเฉแนบไปกับลำต้น แผ่นใบเป็นเงา กว้างโดยประมาณ 2-3 ซม. ยาวโดยประมาณ 30-50 ซม. แผ่นใบและก็ขอบของใบเรียบ แผ่นใบด้านล่างมีสีจางกว่าด้านบน มีเส้นกลางใบลึกเป็นแอ่งตื้นๆกึ่งกลาง ใบนี้ส่งกลิ่นหอมตลอดระยะเวลา เนื่องจากมีน้ำมันหอมระเหย และก็สาร ACPY
การขยายพันธุ์เตย สารมารถขยายพันธุ์ได้เองโดยการแตกหน่อ แม้กระนั้นในตอนนี้ก็สามารถปลูกด้วยการแยกเหง้าหรือย้ายหน่อปลูกได้เหมือนกัน ทั้งนี้ เตยสามารถขึ้นได้ดิบได้ดีในที่ชุ่ม แล้วก็ทนต่อภาวะดินเปียกแฉะก้าวหน้า แต่ควรที่จะเลือกพื้นที่ปลูกไม่ให้น้ำท่วมขังง่าย โดยมีวิธีการดังต่อไปนี้
การเตรียมแปลง แปลงปลูกเตย ควรไถแปลง รวมทั้งตากดินก่อน 5-10 วัน พร้อมกำจัดวัชพืชออกให้หมด ก่อนหว่านด้วยปุ๋ยธรรมชาติอัตรา 2 ตัน/ไร่ และปุ๋ยยูเรีย อัตรา 10 โล/ไร่ พร้อมไถกลบ
การปลูกเตย ควรจะปลูกไว้ในตอนฤดูฝน เนื่องจากว่าดินจะเปียกชื้นดี ทำให้ต้นเตยติด แล้วก็ตั้งตัวได้ง่าย ด้วยการขุดหลุมปลูกเป็นแนว ระยะหลุม และก็ระยะแถวที่ 50 ซม. หรือที่ 30 x 50 ซม. ก่อนนำต้นจำพวกเตยลงปลูก
หลังจากปลูกเตยเสร็จ ควรให้น้ำโดยทันทีแม้กระนั้นถ้าดินเปียกชื้นมากมายก็ไม่มีความจำเป็นที่ต้องให้ และก็ให้น้ำบ่อยๆทุกๆ7-10 วัน ขึ้นอยู่กับความชื้นดิน และก็ฝนที่ตก
ส่วนประกอบทางเคมี
จากการเรียนรู้ทางเคมีของใบเตยพบว่ามีสาระสำคัญหลากหลายประเภทเมื่อนำใบเตยหอมากลั่นด้วยละอองน้ำจะได้สารหอมที่มี แพนดานาไมน์ (Pandanamine) ไลนาลิลอะซีเตท ( linalyl acetate) เบนซิลอะซีเตท (benzyl acetate) ไลนาโลออน (linalool)และก็เจอรานิออล (geraniol) มีสารที่ทำให้มีกลิ่นหอมหวนเป็น คูมาริน (coumarin) แล้วก็เอทิลวานิลลลิน (ethyl vanillin)สารคลอโรฟิลล์(chlorophyll) ทำให้มีสีเขียว เบต้าแคโรทีน (Beta-Carotene) และสารในกลุ่มแอนโทไซยานิน (anthocyanin) ซึ่งเป็นสารที่ออกฤทธิ์ที่สำคัญ
linalyl acetate benzyl acetate
องค์ประกอบของสารไลนาลิลอะซีเตท โครงสร้างของเบนซิลอะซีเดท
linalool Geraniol
โครงสร้างของไลนาโลออล ส่วนประกอบพบรานิออล
Pandanamine Chlorophyll
ส่วนประกอบของแพนดานาไมน์ โครงสร้างของคลอโรฟิลล์
Anthocyanin Ethylvanillin
โครงสร้างของแอนโทไซยานิน โครงสร้างของเอทิลวานิลลิน
นอกเหนือจากนั้นในส่วนของคุณค่าทางโภชนาการของเตย คุณค่าทางโภชนาการของใบเตยสดใน 100 กรัม
องค์ประกอบ ใบเตยสด
พลังงาน (กิโลแคลอรี่) 35
ความชื้น (กรัม) 85.3
คาร์โบไฮเดรต (กรัม) 4.6
โปรตีน (กรัม) 1.9
ไขมัน (กรัม) 0.8
สายสัมพันธ์(กรัม) 5.2
แคลเซียม (มก.) 124
ธาตุฟอสฟอรัส (มก.) 27
เหล็ก(มิลลิกรัม) 0.1
วิตามิน บี 2 (มก.) 0.2
ไนอะซิน (มก.) 1.2
วิตามิน ซี (มก.) 8
เบตา-แคโรทีน (ไมโครกรัม) 2.987
ประโยชน์/สรรพคุณใบ
เตย มักถูกนำมาผสมในอาหาร เพื่อให้ของกินมีกลิ่นหอมสดชื่นน่ากิน แล้วก็ยังช่วยแต่งสีเขียวให้กับขนมไทยโบราณหลายๆประเภท เช่น ขนมเปียกปูน ขนมชั้น แล้วก็ยังมีการนำมาทำเป็นเครื่องดื่มอีกด้วย
นอกนั้นยังใช้ใบเตยนำมาห่อทำอาหารหวาน เป็นต้นว่า ขนมตะโก้ใบเอามามัดรวมกัน ใช้สำหรับวางในห้องน้ำห้องรับแขกเพื่ออากาศมีกลิ่นหอมหวนช่วยในการดับกลิ่นหรือใช้ใบเตยสดนำมายัดหมอน ช่วยทำให้มีกลิ่นหอมหวน นำมาใช้เป็นสารแต่งกลิ่นบุหรี่ นำมาสับเป็นชิ้นเล็กๆนำไปตากแดดให้แห้ง ก่อนใช้ชงเป็นชาดื่ม น้ำมันหอมระเหยจากเตยนำไปเป็นส่วนผสมของน้ำยาปรับอากาศ ใช้เป็นส่วนผสมของเครื่องแต่งหน้า ครีมทาผิว ยาสระผม สบู่ หรือ ครีมนวด ฯลฯ
ส่วนคุณประโยชน์ทางยาของเตยนั้น ตำราเรียนยาไทย ได้บรรยายคุณประโยชน์ทางยาของใบเตยไว้ว่าเตยมีคุณประโยชน์หลายประการ ได้แก่ บำรุงหัวใจ ลดน้ำตาลในเลือด ลดความดันเลือด ใช้รักษาโรคหัด เลือดออกตามไรฟัน หวัด ตับอักเสบ ดับพิษไข้ แก้โรคฝึกหัด แก้ท้องอืด แก้หิวน้ำ แก้ร้อนในขับปัสสาวะ รากเตย ใช้เป็นยาขับเยี่ยว รักษาเบาหวานด้วยเหตุว่ามีฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือดยิ่งไปกว่านั้นยังคงใช้รักษาโรคตับ ไตอักเสบ แล้วก็รักษาโรคโรคหืด แก้หนองใน แก้พิษเลือดแก้ตานซางในเด็ก ช่วยละลายก้อนนิ่วในไต
ต้นแบบ/ขนาดวิธีใช้ • ใช้เป็นยาบำรุงหัวใจ ใช้ใบสดผสมในอาหาร แล้วกิน หรือนำใบสดมาคั้นน้ำกิน ทีละ 2-4 ช้อนแกง
• ช่วยดับกระหาย นำใบเตยสดมาล้างให้สะอาด เอามาตำหรือปั่นอย่างถี่ถ้วน แล้วเพิ่มน้ำเล็กน้อย คั้นเอาแต่น้ำ
• รักษาโรคฝึกหัดหรือโรคผิวหนัง โดยนำใบเตยมาตำแล้วมาพอกบนผิว
• ใช้รักษาโรคโรคเบาหวาน ใช้ราก 1 กำมือนำไปต้มเป็นน้ำดื่ม ทุกเช้าตรู่-เย็น
• ใช้เป็นยาขับฉี่ โดยการนำต้นเตยหอม 1 ต้น หรือราก ครึ่งกำมือไปต้มกับน้ำกินหรือใช้ใบมาหั่นตากแดดให้แห้งแล้วชงดื่มแบบชาก็ได้
• ใช้บำรุงผิวหน้า โดยการใช้ใบเตยล้างให้สะอาด หั่นเป็นชิ้นเล็กๆนำมาปั่นรวมกับน้ำที่สะอาดจนกระทั่งละเอียด จะได้ครีมข้นเหนียวแล้วเอามาพอกหน้าทิ้งเอาไว้ราวๆ 20 นาที
การเรียนทางเภสัชวิทยา
ใบ
เตย มีฤทธิ์ลดความดันโลหิตและลดอัตราการเต้นของหัวใจ เพิ่มความแรงสำหรับเพื่อการหดตัวรวมทั้งลดอัตราการหดตัวของกล้ามเนื้อหัวใจ ลดน้ำตาลในเลือด ลดไข้ต่อต้านอนุมูลอิสระแล้วก็มีฤทธิ์ยับยั้งแบคทีเรียStaphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis แต่ว่ายังเป็นการทดลองในสัตว์ทดสอบรวมทั้งในหลอดทดสอบเท่านั้น
การเรียนทางพิษวิทยา
จากการสืบค้นข้อมูลตอนนี้ ยังไม่มีรายงานความเป็นพิษหรืออาการไม่ปรารถนาจากการรับประทานใบเตย
ข้อแนะนำ/ใจความระวัง - ถึงแม้เตยจะเป็นพืชจากธรรมชาติ แม้กระนั้นก็ควรจะบริโภคในปริมาณที่สมควรและไม่บริโภคเป็นระยะเวลาที่ยาวนานกระทั่งเกินความจำเป็น
2. ผู้ที่มีโรคประจำตัวหรือสตรีตั้งท้องและสตรีให้นมลูกควรจะขอความเห็นแพทย์รวมทั้งผู้ชำนาญก่อนบริโภคหรือใช้ผลิตภัณฑ์อะไรก็แล้วแต่จากเตย เพราะว่าสารเคมีในเตยบางทีอาจมีผลกระทบต่อสุขภาพได้
3. ในแนวทางการตระเตรียมใช้ใบเตยด้วยตัวเองควรจะล้างทำความสะอาดใบเตยอย่างยอดเยี่ยมอย่าให้มีสิ่งเจือปนคละเคล้าไป เพราะบางทีอาจมีอันตรายต่อร่างกายได้
เอกสารอ้างอิง- อัจฉรา นิยมเดชา.ผลของการเสริมใบเตยหอม(Pandanus amarylifolius Roxb.) ในอาหารต่อสมรรถภาพการผลิตของนกกระทาญี่ปุ่นและคุณภาพไข่.รายงานการวิจัย มหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์ ประจำปีงบประมาณ 2555.38หน้า
- ดวงจันทร์เกรียงสุวรรณ. พืชผักผลไม้ไทยมีคุณค่าเป็นทั้งอาหารและยาเตยหอมและแตงกวา. งานศูนย์บริการวิชาการและฝึกอบรมฝ่ายวิจัยและบริการวิชาการ คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์วิทยาเขตหาดใหญ่
- ใบเตย.กระดานถาม-ตอบ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.https://www.disthai.com/
- วันดี กฤษณพันธ์.2538.สมุนไพรสารพัดประโยชน์.ภาควิชาเภสัชวินิจฉัย คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.กรุงเทพฯ
- สรรพคุณของน้ำเห็ดหลินจือต้มผสมกับอ้อยดำและใบเตย.กระดานถาม-ตอบ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.
- เตย/ใบเตย สรรพคุณและการปลูกเตย.พืชเกษตรดอทคอมเว็บเพื่อพืชเกษตรเพื่อพืชไทยLinda S.M Ooi, Samuel S.M Sun and Vincent E.C Ooi . 2004. Purification and characterization of a new antiviral protein from the leaves of Pandanus amaryllifolius (Pandanaceae). Department of Biology. The Chinese University of Hong Kong, Shatin, N.T., Hong Kong, China.
