เปล้าน้อยชื่อสมุนไพร เปล้าน้อยชื่ออื่นๆ/ ชื่อท้องถิ่น เปล้าท่าโพ (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ)ชื่อวิทยาศาสตร์ Croton fluviatilis Esser.ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Croton stellatopilosus Ohba. , Croton sublyratus Kurz.ชื่อสามัญ Thai crotonวงศ์ EUPHORBIACEAEถิ่นกำเนิด เปล้าน้อย เป็นไม้ประจำถิ่นในเขตร้อนของทวีปเอเชีย เจอขึ้นกระจายในประเทศประเทศพม่าและไทย ตามป่าเบญจพรรณ ป่าละเมาะ รวมทั้งป่าชายหาดบางพื้นที่ในประเทศไทยมักพบในหลายจังหวัด ดังเช่น สุรินทร์ , จังหวัดอุบลราชธานี , จังหวัดนครพนม , กาญจนบุรี จังหวัดปราจีนบุรี และประจวบคีรีขันธ์ ซึ่ง
เปล้าน้อยนี้เป็นพืชที่รุ่งโรจน์ก้าวหน้าในพื้นที่ที่เป็นดินร่วนคละเคล้าทรายที่มีการระบายน้ำได้ดี โดยออกดอกในช่วงกุมภาพันธ์ – เดือนมิถุนายน และก็เริ่มติดผลในเดือน มี.ค. – เดือนสิงหาคม
ลักษณะทั่วไป
เปล้าน้อย จัดเป็นไม้พุ่มหรือไม้ยืนต้น เป็นไม้ผลัดใบ มีความสูงของต้นราว 1-5 เมตร แตกกิ่งก้านตั้งแต่โคนต้น ที่เปลือกลำต้นมีสีน้ำตาลคละเคล้าเทาผิวลำต้นออกจะเรียบ
ใบเป็นแบบเรียงแบบสลับ เมื่อใบใกล้หล่นจะกลายเป็นสีส้มเหลือง ก้านใบยาว 1-3.5 มิลลิเมตร มีขนสั้นนุ่มกระจาย แผ่นใบตรงแคบยาว กว้าง 1.5 -2.44 เซนติเมตร ยาว 10-17 ซม. แผ่นใบบางเหมือนกระดาษ ฐานใบแหลม ขอบใบจะฟันเลื่อยเป็นระยะ ขนาด 5-7 มม. ถึงเกือบเรียบ ปลายใบแหลมถึงเรียวแหลม ผิวใบด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างมีขนกระจัดกระจายบนเส้นกลางใบเล็กน้อย หรือเกือบจะหมดจด ไม่มีนวล มีต่อมที่ฐานของก้านใบ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.7-1.0 มิลลิเมตร เส้นใบข้าง 11-16 คู่
ดอกออกเป็นช่อ เกิดช่อลำพังเล็ก ที่ปลายยอดปริมาณยาว 7-19 เซนติเมตร แกนช่อเกลี้ยงหรือแทบสะอาด ดอกเพศเมีย จำนวน 4-11 ดอก อาจมีไหมมีดอกเพศผู้ ใบแต่งแต้มของดอกเพศผู้รูปไข่ ขนาดยาว 2-3.5 มม. กว้าง 1.5-2 มิลลิเมตรบางคล้ายเยื่อ ดอกเพศผู้จำนวน 1-3-4 ดอกในหนึ่งใบประดับประดา ก้านดอกย่อยยาว 4-5 มิลลิเมตร เกลี้ยงกลีบเลี้ยง ขนาดกว้าง 1.5 มิลลิเมตร ยาว 2.5 มม. เชื่อมชิดกันนิดหน่อยที่ฐาน ปลายแหลมถึงเป็นติ่งแหลม ด้านนอกหมดจด แม้กระนั้นพบขนชุดครุยที่ปลายชัดเจน กลีบดอกไม้ลักษณะคล้ายกลีบเลี้ยงแม้กระนั้นแคบกว่า ขนาดกว้าง 0.5 มิลลิเมตร ยาว 2.5 มม. เกสรเพศผู้ 10-12 อัน ก้านชูยาว 2.0-2.5 มม. อับเรณูยาว 0.6 มิลลิเมตร ดอกเพศเมีย ก้านดอกย่อยแทบเกลี้ยง ปริมาณยาว 2 มม. กลีบเลี้ยง ขนาดกว้าง 1 มม. ยาว2 มม. ปลายแหลมถึงเป็นติ่งแหลม เกลี้ยง มองไม่เห็นกลีบ รังไข่ยาว 1.5 มิลลิเมตร ขนสั้นนุ่มหนาแน่น ก้านชูเป็นอิสระ ปริมาณยาว 3-5 มิลลิเมตร แบ่งเป็น 2 แฉก
ผลเปล้าน้อย รูปแบบของผลเป็นรูปทรงค่อนข้างกลมเปลือกผลเมื่อแห้งมีสีน้ำตาลและก็แตกได้ง่าย โดยผลจะแบ่งได้พู 3 พู มีรอยกลีบเลี้ยงติดอยู่ที่ก้นผล ในแต่ละพูจะมีเม็ดอยู่ 1 เม็ด เมล็ดมีสีน้ำตาลผิวเรียบ มีลายเส้นตามแนวยาวสีขาวหนึ่งเส้น มีขนาดกว้างราว 2-3 มม. และยาวราวๆ 3-4 มม.
การขยายพันธุ์ การขยายพันธุ์เปล้าน้อยสามารถได้หลายวิธี ตัวอย่างเช่น เพาะเม็ด และกระเพาะเลี้ยงเยื่อ ในปัจจุบันนิยมใช้ขั้นตอนการเพาะเลี้ยงเยื่อมากยิ่งกว่าเพราะเหตุว่าจะได้พันธุ์แท้โดยมีแถลงการณ์ว่าการขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ดมีการกลายพันธุ์เกิดขึ้น สำหรับเพื่อการปลูกนั้นมีวิธีการเป็น ขุดหลุมขนาด 50x50x50 เซนติเมตร (โดยอาจลดหรืเพิ่มได้ขึ้นอยู่กับขนาดของต้นกล้าที่จะนำมาปลูก) ต่อจากนั้นนำดินที่ขุดออกมาผสมกับปุ๋ยคอกให้ถูกกัน แล้วนำต้นกล้าลงปลูกโดยใช้ระยะห่าง 4x4 เมตร กลบดิน รดน้ำให้เปียกแล้วก็ปักไม้ค้ำยันกันลมพัดล้ม
ส่วนประกอบทางเคมี
ในใบพบสาร (E.Z,E) -7- hydroxymethyl -3, 11, 15-trimethy-2,6,10,14-hexadecate traen-1-01 มีชื่อว่า CS-684 หรือ Plaunotol, Plaunotol A,B,C,D,E
Plaunotol
ประโยชน์ / สรรพคุณ แบบเรียนยาไทย ใบ รสร้อน แก้คันตามตัว รักษาแผลในกระเพาะแล้วก็ลำไส้ก้าวหน้า เปลือกแล้วก็ใบ รักษาโรคท้องร่วงบำรุงเลือดประจำเดือน รักษาโรคผิวหนัง ราก รสร้อน แก้ลมขึ้นเบื้องบนให้ปกติ ขับโลหิตแก้บอบช้ำใน ผล รสร้อน ต้มน้ำ ขับหนองให้กระจัดกระจาย ดอก เป็นยาขับพยาธิ เปลือกต้น รสร้อน ช่วยในการย่อยอาหาร ใบ แล้วก็ ราก แก้คัน รักษาโรคมะเร็งเพลิง รักษาโรคผิวหนัง ขี้กลาก โรคเกลื้อน แก้พยาธิต่างๆริดสีดวงทวาร แก้ไอเป็นเลือด เป็นยาปฏิชีวนะในทางการแพทย์แผนปัจจุบันกล่าวว่า สาร plaunotol ออกฤทธิ์ช่วยลดการหลั่งกรดในกระเพาะแล้วก็ กระตุ้นการสร้างเนื้อเยื่อ ทำให้แผลหาย เร็วขึ้น มีฤทธิ์สมานแผลในกระเพาะ อาหาร
รูปแบบ / ขนาดการใช้ สำหรับการใช้ตามตำรายาไทยเพื่อรักษาแผลในกระเพาะแล้วก็ลำไส้ แก้คันตามตัว รักษาโรคผิวหนัง ใช้บำรุงธาตุ บำรุงเลือด แก้พยาธิต่างๆ ให้นำใบ ออกจะใบอ่อน ตากแห้ง บดละเอียดแล้วนำมาต้มหรือชงน้ำกิน หรือใช้ รากต้มน้ำดื่มตอนอุ่นๆแก้โรคกระเพาะของกิน
นอกนั้นใบเปล้าน้อยยังสามารถนำไปสกัดเป็นยา “เปลาโนทอล” (Plaunotol) หรือยารักษาโรคกระเพาะได้อีกด้วย เรื่องจริงแล้วสารเปลาโนทอลมีอยู่ดูเหมือนจะทุกส่วนของ
ต้นเปล้าน้อย แม้กระนั้นมีจำนวนมากน้อยแตกต่างกันออกไป แต่ว่าส่วนที่มีสารเปลาโนทอลสูงสุดคือส่วนของใบอ่อนที่อยู่รอบๆปลายช่อที่โดนแสงแดด สำหรับเพื่อการใช้ยา Plaunotol นั้น ควรที่จะใช้ครั้งละ 80 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง ตรงเวลา 8 อาทิตย์อาการจะดีขึ้นถึง 80-90% ซึ่งอาจมีอาการข้างๆบ้างคือ ผื่นคัน ท้องร่วง แน่นท้อง ท้องผูก
การศึกษาทางเภสัชวิทยา ผลการศึกษาทางเภสัชวิทยาของเปล้าน้อย ในไทยมีน้อยมาก จะมีก็เพียงผลจากการทดสอบฤทธิ์ของเปลาโทนอลในผู้ป่วยโรคกระเพาะที่มีแผลในกระเพาะอาหาร (ผลขนาดไม่เกิน 1 เซนติเมตร) ได้ผลว่า คนไข้ปริมาณ 8 ใน 10 คนข้างหลังได้รับยาเปลาโนทอลเข้าไป แผลในกระเพาะจะหายสนิทภายในช่วงระยะเวลา 6 อาทิตย์รวมทั้งการเรียนทางฤทธิ์ของ Plaunotol ที่บอกว่า มีฤทธิ์สมานแผลในกระเพาะอาหาร รวมทั้งไส้ มีฤทธิ์กระตุ้นการผลิตเยื่อบุลำไส้ที่เสียหาย ทำให้แผลหายเร็วขึ้น มีฤทธิ์ลดจำนวนการหลั่งของกรดในกระเพาะอาหาร และก็ช่วยทำให้ระบบคุ้มครอง การดูดดูดซับกรดของเยื่อบุกระเพาะซึ่งถูกทำลายด้วยสารบางจำพวก คืนกลับดีได้
การศึกษาทางพิษวิทยา ไม่มีข้อมุลการศึกษาเล่าเรียนทางพิษวิทยา แม้กระนั้นมีข้อมูลบอกว่ายารักษาโรคกระเพาะจาก
เปล้าน้อย (Plaunotol) ผ่านการเรียนรู้ถึงความปลอดภัยก่อนนำออกจำหน่าย มีประสิทธิภาพดีและก็ส่งผลข้างๆน้อยกว่ายาสังเคราะห์ที่มีใช้อยู่ในตอนนี้ แต่ว่าการใช้เปล้าน้อยที่ไม่ใช่สารสกัดหรือการใช้ในทางท้องถิ่นยังไม่มีข้อมูลด้านความปลอดภัย อย่างไรก็ดีการใช้เปล้าน้อยสำหรับการรักษาโรคกระเพาะควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์เหมือนกันกับสมุนไพรชนิดอื่น
ข้อเสนอ / ข้อควรคำนึงในการให้ยารักษาโรคกระเพาะที่สกัดมาจากเปล้าน้อย (Plaunotol) อาจมีอาการข้างๆได้ ยกตัวอย่างเช่น ท้องเดิน แน่นท้อง ท้องผูก หรือมีผื่นคัน เพราะฉะนั้นสำหรับเพื่อการใช้ควรจะขอคำแนะนำแพทย์หรือผู้ที่มีความชำนาญเสมอ
เอกสารอ้างอิง- ภโวทัย พาสนาโสภณ.สารออกฤทธิ์ในสมุนไพร.คอลัมน์บทความวิชาการ.วารสารวิทยาลัยพยาบาลพระปกเกล้า จันทบุรี ปีที่27.ฉบับที่1กันยายน2556-กุมภาพันธ์2559 .หน้า120-131https://www.disthai.com/
- Khovidhunkit,S. O., Yingsaman, N., Chairachvit, K.,Surarit, R., Fuangtharnthip,P., & Petsom, A. (2011). In vitro study of the effects of plaunotol on oral cell proliferation and wound healing. Journal of Asian Natural Products Research, 13(2), 149-159.
- เปล้าน้อย.ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.
- เปล้าน้อยที่ไม่ใช่สารสกัดรักษาโรคกระเพาะได้หรือไม่.กระดานถาม-ตอบ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.
- เปล้าน้อย .กลุ่มยาแก้บิด ท้องเดิน ท้องร่วง โรคกระเพาะ.โครงการอนุรักษ์พันธุ์กรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี.
เปล้าน้อย.ฐานข้อมูลเครื่องยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.
