สมุนไพรกะทือชื่อท้องถิ่นอื่น กะทือป่า กะแวน กะแอน แฮวดำ (ภาคเหนือ) เฮียวข่า (เงี้ยว-แม่ฮ่องสอน) เปลพ้อ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) เฮียวแดง เฮียวดำ (แม่ฮ่องสอน) กะทือ (ภาคกึ่งกลาง)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Zingiber zerumbet. (L.) Sm.ชื่อพ้อง Amomum Zerumbet L. Zingiber amaricans Blumeชื่อวงศ์ ZINGIBERACEAEชื่อสามัญ Wild Ginger.ลักษณะทั่วไปทางพฤกษศาสตร์ไม้ล้มลุก (H) ที่มีลำต้นใต้ดินลักษณะเป็นเหง้า มีกลิ่นน้ำมันระเหย เนื้อในเหง้าหรือลำต้นใต้ดินมีสีขาวอมเหลืองอ่อน มีกลิ่นฉุน เปลือกสีน้ำตาลแกมเหลือง แทงหน่อออกข้างๆรวมทั้งนอกสุด ลำต้นส่วนของกาบใบที่แผ่ออกแล้วห่อซ้อนทับกันกระทั่งกลายเป็นลำต้นเทียมมีสีเขียว สูงราว 2 เมตร
ใบ เป็นใบโดดเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะใบรูปขอบขนาน หรือรูปใบหอก ปลายใบเรียวแหลม โคนใบมนรวมทั้งสอบเรียวเข้าหาก้านใบ ขอบของใบเป็นคลื่น แผ่นใบสีเขียวเข้ม ท้องใบหรือใต้ใบมีขนสีขาวนาลปกคลุมก้านใบสั้น
ดอก ออกดอกเป็นช่อแบบช่อเชิงสด แตกช่อจากหัวใต้ดินดโผล่พ้นดินขึ้นมา ช่อดอกที่เห็นเป็นรูปทรงกระบอกสีเขียวคละเคล้าแดง ปลายแล้วก็วัวนมนโค้ง ประกอบด้วยใบประดับประดาที่เรียงซ้อนกันแน่น เมื่อดอกยังอ่อนจะปิดแน่น และก็จะขยายอ้าออกให้มองเห็น ดอกที่อยู่ภายในลักษณะเป็นหลอดโผล่ออกมาจากซอกใบประดับ กลีบดอกมีสีเหลืองอ่อนหรือสีขาวนวล โคนกลีบดอกไม้ม้วนห่อส่วนปลายกลีบผายกว้างผล ลักษณะกลม โต แข็ง เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 เซนติเมตร มีสีแดง เป็นแบบผลแห้งแตก
นิเวศวิทยาพบขึ้นเป็นกอๆตามป่าดงดิบทั่วๆไป ที่สูงจากระดับน้ำทะเล 100-1,000 เมตร
การปลูกและเพาะพันธุ์
เจริญวัยเจริญในดินที่ร่วนซุย ไม่ชอบน้ำนอง สามารถปลูกได้ทุกฤดูกาล ปลูกโดยการตัดใบออกให้เหลือประมาณ 15 เซนติเมตร ขยายพันธุ์ด้วยการแยกหน่อหรือเหง้า
ส่วนที่ใช้รสและก็สรรพคุณราก รสชื่นขมเล็กน้อย แก้ไข้ แก้ไข้ตัวเย็น แก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้ต่างๆแก้เคล็ดลับปวดเมื่อย
สมุนไพร เหง้าหรือลำต้นใต้ดิน รสชื่นขมปร่า แก้แน่นหน้าอก แก้ปวดมวนในท้อง บำรุงน้ำนมให้สมบูรณ์ เป็นยาขับลม แก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ บำรุงธาตุ ขับฉี่ แก้เสลดเป็นพิษ แก้บิด ขับน้ำย่อย เจริญอาหาร แก้บิดปวดเบ่ง เป็นยาบำรุงกำลัง แก้ฝี ผสมในตำรับยาร่วมกับสมุนไพรตัวอื่น แก้ไข้ตัวเย็น แก้กระษัย แก้อาการท้องอืด แก้โรคลม เป็นยาระบาย แก้ฉี่ขุ่นขัน แก้บิด บำรุงธาตุลำต้น รสชื่นขม เป็นยาแก้เบื่่ออาหาร ทำให้เจริญอาหาร แก้ไข้
ใบ รสชื่นขมน้อย ใช้ใบต้มเอาน้ำดื่มเป็นยาขับเลือดเน่าในมดลูก (เลือดเน่าร้ายในเรือนไฟ) ขับน้ำคาวปลา ใช้ผสมในตำหรับยาร่วม กับสมุนไพรอื่น เป็นยาแก้ไข้ป่า อีสุกอีใส เป็นยาประคบเส้นบวมช้ำ ถอนพิษไข้ แก้ไข้ กระทุ้งพิษไข้ แก้ไข้อีดำอีแดง แก้ฝึกฝน ไข้ร้อนในหิวน้ำ แก้ไข้เปลี่ยนแปลงฤดู แก้ไข้เชื่องซึมผิดสำแดง
ดอกรวมทั้งเกสร รสชื่นขมน้อย แก้ไข้เรื้อรัง แก้ผอมเกร็ง แก้ไข้ตัวเย็น แก้ไข้จับสั่น แก้ซูบผอมเหลือง บำรุงธาตุ แก้ลม
วิธีใช้และจำนวนที่ใช้- ขับเลือดเน่าในมดลูก ขับน้ำคาวปลา โดยใช้ใบสด 1 กำมือ หรือราว 20 กรัม ต้มในน้ำสะอาด 1 ลิตร ต้มให้เหลือครึ่งเดียว กรองเอาน้ำดื่มวันละ 3 เวลา ก่อนที่จะรับประทานอาหาร 2. รักษาอาการท้องอืด ท้องอืดท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียดและก็ปวดท้อง โดยใช้ลำต้นดวงใจต้ดินหรือเหง้าแก่สดขนาดเท่าหัวแม่มือ 2 หัวหรือหนักราว 20 กรัม ย่างไฟพอเพียงสุกตำกับน้ำปูนใสคั้นเอาน้ำเวลามีลักษณะอาการ
ผู้เขียน
หัวข้อ: สมุนไพรกะทือ ที่เรารู้จักทั้งสรรพคุณเเละประโยชน์เป็นที่รู้จักเป็นอย่างดี (อ่าน 473 ครั้ง)