ชะมดเชียงชะมดเช็ดเป็นสัตว์หลากหลายประเภทในสกุล Moschus จัดอยู่ในตระกูล Cervidae (ในความหมายหนึ่งของคำ “เชียง” หมายความว่าที่สูง) ตำราบางเล่มเรียกสัตว์เหล่านี้ว่า กวางชะมด ตามชื่อสามัญที่เรียก musk deer แต่ว่าชะมดเชียงมีลักษณะหลายแบบที่ไม่เหมือนกับ
กวาง เป็นต้นว่า ลำตัวมีขนาดเล็กถึงปานกลาง ตัวผู้มีเขี้ยวใหญ่และยาวมากมาย ด้านบนของกะโหลกไม่มีปุ่มกระดูกที่ทำหน้าที่เป็นฐานรองรับโคนเขา
ชีววิทยาของชะมดเช็ดชะมดเชียงเป็นสัตว์เลือดอุ่น มีกีบคู่ รูปร่างเหมือนสัตว์ชนิดกวาง มีขนาดเล็ก วัดจากปลายจมูกถึงตูด ๘๐-๑๐๐ ซม. น้ำหนักตัว ๗-๑๗ กิโล หัวเล็ก ไม่มีเขา ตัวผู้มีเขายาวเหมือนใบมีด ยื่นพ้นฝีปากบนอย่างชัดเจน ตัวเมียมีเขี้ยวสั้นมากมายไม่ยื่นออกมาเสมือนตัวผู้ ใต้คอมีแถบขนสีขาว ๑-๒ แถบ ขนบนลำตัวค่อนข้างหยาบ สีลำตัวผันแปรไปสุดแท้แต่จำพวกมีตั้งแต่ว่าสีน้ำตาลอมเหลือง น้ำตาลเข้มจนถึงสีคล้ำเกือบดำ ใต้ท้องสีจางกว่าลางจำพวกมีจุดสีจางๆบนข้างๆของลำตัวมีถุงน้ำดี นมมี ๑ คู่ ขาคู่หลังยาวกว่าขาคู่หน้าราว ๕ ซม. กีบเท้ายาวเรียว ตัวผู้เมื่อโตเต็มกำลังมีต่อมคล้ายถุงอยู่ระหว่างอวัยวะเพศกับสะดือสำหรับผลิตสารที่มีกลิ่น ลักษณะเป็นน้ำมันเหมือนวุ้นสีน้ำตาลแกมแดง เมื่อแห้งจะเป็นก้อน รวมทั้งกลายเป็นสีดำ เรียกชะมดเช็ดหรือ musk ซึ่งแบบเรียนหลายเล่มเขียนไม่ถูกว่า ชะมดเชียงได้จากอัณฑะ(testes) ของสัตว์เหล่านี้ชะมดเช็ดที่ใช้เครื่องยาที่เรียก ชะมดเช็ด เช่นกันนั้น บางทีอาจได้จากสัตว์ ๔ จำพวก เป็น
๑.ประเภทที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Moschus moschiferus Linnaeus ประเภทนี้มีขนาดใหญ่ที่สุด ขนาดลำตัว ๕๕-๖๐ ซม. ลำตัวสีน้ำตาลเข้ม มักมีลายจุดและก็ขีดสีจางกว่าบนลำตัว ขนค่อนข้างจะยาวแล้วก็นุ่ม ลำคอมีแถบสีขาวพิงตามยาว ๒ แถบ กระดูกขายาวกว่าจำพวกอื่นๆลูกชะมดเช็ดชนิดนี้มีลายจุดรวมทั้งขีดสีขาวเด่นทั้งตัว พบอาศัยอยู่ในดินแดนไซบีเรียจนถึงเกาะแซ็กคาลินในประเทศรัสเซีย มองโกเลีย เกาหลี รวมทั้งจีนภาคเหนือ
๒.จำพวกที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Moschus chrysogaster (Hodgson) ขนาดลำตัว ๕๐-๕๖ ซม. กะโหลกหัวมีส่วนปากยาวกว่าชนิดอื่น ลำตัวสีน้ำตาลเหลือง มีประสีจาง ไม่เด่นนัก ปลายใบหูสีเหลือง ลำคอมีแถบกว้างสีขาวเพียงแค่แถบเดียวประเภทย่อยที่เจอในรัฐสิกขิมของประเทศอินเดียแล้วก็เนปาล มีลำตัวสีน้ำตาลคล้ำแทบดำ ไม่มีแถบสีขาวที่ลำคอ อาศัยอยู่ตามพื้นที่สูงแถบเทือกเขาหิมาลัยแล้วก็เทือกเขาใกล้เคียงในประเทศอัฟกานีสถาน ประเทศปากีสถาน ภาคเหนือของอินเดีย (ในรัฐชัมมูและกัศมีร์กับรัฐสิกขิม) ภูฏาน เนปาล และภาคตะวันตกของจีน
๓.จำพวกที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Moschus fuscus Li ขนาดลำตัว ๕๐-๕๓ เซนติเมตร ลำตัวสีดำเข้ม ไม่มีสีจางบนลำตัว มักอยู่ตามช่องเขาลึก ริมน้ำในบริเวณยุนหนานของจีนและเขตปกครองตนเองทิเบต เมียนมาร์ตอนเหนือ เนปาล รัฐสิกขิมของอินเดีย รวมทั้งภูเขาฏาน
๔.ชนิดที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Moschus berzovskii Flerov จำพวกนี้ครั้งขนาดเล็กที่สุด ขนาดลำตัวสั้นกว่า ๕๐ ซม. ลำตัวสีน้ำตาลเข้ม มีจุดละเอียดสีน้ำตาลเหลืองประตลอดลำตัว คอมีลายแถบสีขาว ๒ แถบ ปลายใบหูมีสีดำ เจออาศัยอยู่ในป่าทึบของประเทศจีน ตั้งแต่ภาคตะวันตก ภาคใต้ ไปกระทั่งถึงชายฝั่งทะเลด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ รวมทั้งในภาคเหนือของประเทศเวียดนาม
ชะมดเชียงเป็นสัตว์ขี้อายมักซุกซ่อนตัว มีประสาทรับเสียงดีมาก เมื่อตระหนกตกใจจะกระโดดหนีไปอย่างเร็ว ในเวลาเช้าและก็เย็นจะออกจากแหล่งที่พักนอน ซึ่งเป็นตามซอกหินหรือท่อนไม้เพื่อทำมาหากิน ตัวอย่างเช่น ดอกไม้ ใบไม้ ยอดอ่อนของพืช รวมทั้งต้นหญ้า ในช่วงฤดูหนาวจะกินก้านไม้เล็กๆมอส แล้วก็ไลเคนตามปรกติอยู่โดดเดี่ยวตลอดปี ยกเว้นกลุ่มของชะมดเช็ดตัวเมียกับลูกแค่นั้นในเขตที่อาศัยมีทางเดินติดต่อกันระหว่างแหล่งอาหาร แหล่งลี้ภัย และก็ที่ถ่ายมูลหลังจากที่ถ่ายมูลจะใช้ขาคู่หน้าเขี่ยดินกลบ
สมุนไพร ชะมดเชียงเพศผู้แสดงเส้นเขตโดยการเอากลิ่นจากต่อมทาไว้ตามต้นไม้ กิ่งไม้ และก็หิน พินิจได้จากรอยเปื้อนน้ำมันที่ติดอยู่รู้เรื่องว่ากลิ่นดังกล่าวมาแล้วข้างต้นยังใช้เป็นสื่อให้ตัวเมียเข้ามาหาด้วย
ฤดูสืบพันธุ์ของชะมดเช็ดอยู่ในราวพฤศจิกายนถึงเดือนธันวาคม เพศผู้วิ่งตามต้อนตัวเมียและก็สู้กับเพศผู้ตัวอื่นๆเพื่อฉกชิงตัวเมีย เขี้ยวที่ยาวอาจจะทำให้เกิดรอยแผลฉกรรจ์บนคอและบนแผ่นข้างหลังของคู่ต่อสู้ ในช่วงนี้ตัวผู้แทบจะอดอาหารเลย อีกทั้งตื่นตัวอยู่ตลอดระยะเวลาแล้วก็วิ่งไปๆมาๆในบริเวณกว้าง เมื่อจบฤดูสืบพันธุ์จึงจะกลับไปอาศัยอยู่รอบๆที่อยู่เดิมอีกรอบหนึ่ง เมื่อสืบพันธุ์แล้ว ตัวเมียจะตั้งครรภ์นาน ๑๕๐-๑๘๐ วัน โดยปรกติจะคลอดทีละตัว ลูกอ่อนเมื่อทารกมีน้ำหนัก ๖๐๐-๗๐๐ กรัม ลำตัวมีจุดและขีดสีขาวพรางหมดทั้งตัว ในตอนอาทิตย์แรก ลูกชะมดเชียงซุกตัวนิ่งอยู่ตามซอกหินหรือตามพุ่มทึบ ตัวเมียเข้าไปให้นมลูกเป็นครั้งคราว ในระหว่างรับประทานนมลูกจะใช้ขาหน้าเกาะเขี่ยขาคู่ข้างหลังของแม่อยู่ตลอดเวลาเพื่อกระตุ้นให้น้ำนมไหล ความประพฤติเช่นนี้ไม่พบในสัตว์พวกกวาง เมื่ออายุได้รา ๑ เดือน จึงออกไปหารับประทานพร้อมทั้งแม่ ชะมดเช็ดแก่ ๘-๑๒ ปี ถิ่นที่อยู่จำนวนมากเป็นป่าที่อยู่ห่างไกลจากชุมชน มักเป็นป่าสนหรือป่าผลัดใบที่รกทึบบนเทือกเขาหิน ในเขตหนาวและเขตอบอุ่นของซีกโลกภาคเหนือ ตั้งแต่ประเทศรัสเซีย มองโกเลีย เกาหลี จีน ลงมาถึงตามประเทศที่อยู่ตามแนวแนวเขา ในภูมิภาคทวีปเอเชียใต้ อาทิเช่น อัฟกานีสถานที่ปากีสถาน ทางเหนือของประเทศอินเดีย เมืองสิกขิม ภูฏาน เนปาล รวมทั้งภูมิภาคในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ตั้งแต่เมียนมาร์จนถึงเวียดนาม
ประโยชน์ทางยาสรรพคุณทางโบราณว่า ชะมดเชียงมีรสหอมเย็นและก็คาวน้อย ใช้ปรุงเป็นยาชูกำลังแล้วก็บำรุง จิตใจไม่ให้ขุ่นมัว ใช้ผสมในยาแผนไทยต่างๆหลายขนาน ตัวอย่างเช่นยาแก้ลมยาแก้เจ็บคอยาแก้ไข้หนาวสั่น ยาแก้โรคที่มีปัญหาเกี่ยวกับข้อ แก้อาการเกร็งของกล้ามเนื้อในโรคไอกรน แต่ว่ามักใช้ในปริมาณน้อย เพราะว่ามีราคาแพงแล้วก็หายาก ชะมดเช็ดมีส่วนประกอบทางเคมี ชื่อสาร มัสโคลน(muscone)นอกจากยังมีชัน(resin)คอเลสเตอรีน(cholesterin) โปรตีนไขมันและสารอื่นๆอีกหลายอย่าง ใช้ในอุตสาหกรรมทำน้ำหอม
