สมุนไพร(คณาเภสัช)สำหรับในการประกอบยาหรือปรุงยานั้น แพทย์ผู้ปรุงยาจำเป็นต้องรู้จักวัตถุต่างๆที่จะเอามาปรุงเป็นยา ในด้านมุมต่างๆแล้วก็แนวทางการปรุงยา (เภสัชกรรม) เป็นปฐม โดยธรรมดาแพทย์ปรุงยาจำเป็นต้องรู้จักหลักใหญ่ๆ๔ ประการ ได้แก่ เภสัชวัตถุ รู้จักตัวยา เป็นวัตถุธาตุนานาชนิดที่จะนำมาใช้ประกอบเป็นยาสำหรับแก้โรค ทั้งพฤกษวัตถุ สัตววัตถุ แล้วก็ธาตุวัตถุสรรพคุณเภสัช รู้จักสรรพคุณรวมทั้งโทษของวัตถุธาตุที่จะนำมาใช้ปรุงเป็นยาตลอดจนเครื่องยาต่างๆที่ใช้บ่อยในยาไทย จำแนกประเภทตามรส คณาเภสัช รู้จักพิกัดยา คือ ยาหลายอย่างที่มีชื่อไม่เหมือนกัน รวมเรียกเป็นชื่อเดียวกัน การปรุงยา รู้จักกรรมวิธีการปรุงยาหรือการประกอบยาตามแบบตำราเรียนโบราณ เภสัชวัตถุ เภสัชวัตถุอันซึ่งก็คือวัตถุธาตุนานาชนิดที่จะนำมาใช้เป็นยาบำบัดโรคนั้น โบราณจำแนกตามมูลเหตุของวัตถุที่ประยุกต์ใช้เป็นยาได้ ๓ ชนิดใหญ่ๆคือ
๑.
ต้นไม้วัตถุ เช่นชนิดพฤกษชาตินานาประเภท อีกทั้งจำพวกต้น ชนิดเถาหรือเครือ ชนิดหัว จำพวกผัก ประเภทต้นหญ้า ประเภทพืชพิเศษ (เห็ดแล้วก็พืชชั้นต่ำอื่นๆ)
๒.
สัตววัตถุ เป็นต้นว่าสัตว์นานาประเภท ในขณะที่ตลอดตัวหรือเพียงลางส่วน นำมาใช้เป็นเครื่องยา ไม่ว่าจะเป็นสัตว์น้ำ สัตว์บก หรือสัตว์อากาศ
๓.
ธาตุวัตถุ เป็นต้นว่าธาตุต่างๆที่นำมาใช้เป็นเครื่องยา ทั้งที่เกิดขึ้นเองโดยธรรมชาติหรือผสมขึ้น โบราณว่าสรรพวัตถุอันมีอยู่ในโลกนี้ล้วนมีต้นเหตุมาจากแร่ธาตุอีกทั้ง ๔ ย่อมใช้เป็นยาบำบัดโรคได้ทั้งมวล แต่ว่าจะมีคุณประโยชน์มากมายน้อยกว่ากันเช่นไร ขึ้นอยู่กับจำพวกของวัตถุนั้นๆหมอผู้ปรุงยาจำต้องรู้จักเภสัชวัตถุในรายละเอียด ๕ ประการ คือรู้จักรูปยา รู้จักสียา รู้จักกลิ่นยา รู้จักรสยา และก็รู้จักชื่อยานี้ ก็เลยจะสามารถนำเอาเครื่องยาที่ถูกต้องตามที่กำหนดเอาไว้ภายในตำรับยา มาปรุงเป็นยาซึ่งสามารถแก้โรคนั้นนั้นๆได้
คุณประโยชน์เภสัชคุณประโยชน์เภสัช เป็นคุณประโยชน์ทางยา ของ
เภสัชวัตถุดังกล่าวข้างต้น แต่จำต้องรู้รสอย่างก่อนจะทราบสรรพคุณยา เพราะว่ารสยาจะแสดงคุณประโยชน์ยา เมื่อรู้จักยาแล้ว ก็เลยจะรู้จักคุณประโยชน์ยานั้นปิ้งกว้างๆได้ ในเรื่องรสยานี้โบราณแบ่งรสยาวออกเป็น ๓ รส ตั้งเป็นประธานก่อนคือ
๑.รสเย็น ประจำฤดูร้อน (คิมหันตฤดู) แก้ในกองเตโช สมุฏฐาน ดับพิษร้อนถอนพิษไข้ต่างๆด้วยเหตุว่าไข้ตัวร้อนมากกำเนิดในฤดูร้อน ได้แก่ อย่าที่ปรุงด้วยเกสรดอกไม้ (ที่ไม่ร้อน) รากไม้ต่างๆ(ที่ไม่ร้อน) เขาสัตว์ต่างๆเขี้ยวสัตว์ต่างๆรวมถึงของที่เผาหรือสุ่มให้เป็นถ่าน เป็นต้น
๒.รสร้อน ประจำหน้าฝน (วสันตฤดู) เบื่อแก้ในกองวาโยสมุฏฐาน แก้ลมต่างๆเป็นส่วนมาก ทำให้แน่นท้อง จุกเสียด และแก้ลมในกองธาตุพิการ ด้วยเหตุว่าโรคลม โดยส่วนมาก เกิดในฤดูฝน ดังเช่นว่า ยาที่ปรุงผสมด้วยห้ากุล ตรีกฏุก ฝึกฝนคุณ
ขิง ข่า หัศคุณทั้งคู่
ดองดึง ใบกระเพรา เป็นต้น
๓.รสสุขุม ประจำฤดูหนาว (เหมันตฤดู) แก้ในกองอาโป สมุฏฐาน ยับยั้งเสมหะ แก้โลหิตทุพพลภาพ ตัวอย่างเช่น ยาที่ปรุงปรารถนาด้วยโกษฐ์ทั้งยัง ๕ เทียนทั้ง ๕
กฤษณา กระลำพัก ชลูด
อบเชย ขอนดอก เป็นต้น เมื่อปรุงเป็นยาแล้วจะได้ยารสสุขุม อย่างเช่น ยาหอม
Tags : สมุนไพร
ผู้เขียน
หัวข้อ: สมุนไพร คณาเภสัช พร้อมประโยชน์เเละสรรพคุณต่างๆพร้อมความรู้เพียบ (อ่าน 537 ครั้ง)