ตะไคร้ตะไคร้ (Lemon Grass) จัดเป็นผักสมุนไพรที่นิยมเอามาประกอบอาหารสำหรับดับกลิ่นคาว และช่วยเพิ่มรสชาตของอาหาร ในนานัปการเมนู โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารจำพวกที่เป็นอาหารต้มยำ รวมทั้งแกงต่างๆรวมถึงการนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆอาทิเช่น น้ำตะไคร้ ผงตะไคร้ เป็นต้น
ตะไคร้ เป็นไม้ล้มลุกวงศ์เดียวกันกับหญ้า มีอายุมากยิ่งกว่า 1 ปี ขึ้นกับสิ่งแวดล้อม มีถิ่นเกิดในประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ตัวอย่างเช่น พม่า ไทย ลาว มาเลเชีย อินโดนีเชีย ฯลฯ
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cymbopogon citratus (DC.)วงศ์ : Graminaeชื่อสามัญ : Lapine, Lemon grass, Sweet rush, Ginger grassชื่อแคว้น:
– ตะไคร้
– ตะไคร้แกง
– ตะไคร้มะขูด
– ติดอยู่หอม
– ไคร
– จะไคร
– เชิดเกรย
– หัวสิงไค
– เหลอะเกรย
– ห่อวอตะโป
– เฮียงเม้า
ตะไคร้1
ลักษณะทั่วไป
ลำต้น
ลำต้นตะไคร้มีเหง้าใต้ดิน ลำต้นมีลักษณะตั้งตรง รูปทรงกระบอก มีความสูงได้ถึง 1 เมตร (แล้วก็ใบ)ส่วนของลำต้นที่เรามองเห็นจะเป็นส่วนของกาบใบที่ออกเรียงช้อนกันแน่น โคนต้นมีลักษณะกาบใบห่อหุ้มดก ผิวเรียบ และก็มีขนอ่อนปกคลุม ส่วนโคนมีรูปร่างอ้วน มีสีม่วงอ่อนเล็กน้อย และก็ค่อยๆเรียวเล็กลงกลายเป็นส่วนของใบ ศูนย์กลางเป็นปล้องแข็ง ส่วนนี้สูงราว 20-30 เซนติเมตร ขึ้นกับความอุดมสมบูรณ์ของดิน และจำพวก แล้วก็เป็นส่วนที่ประยุกต์ใช้สำหรับทำครัว
ตะไคร้ ใบใบ
ตะไคร้ประกอบด้วย 3 ส่วนเป็นก้านใบ (ส่วนลำต้นที่กล่าวข้างต้น) หูใบ (ส่วนต่อ
ระหว่างกาบใบ แล้วก็ใบ) รวมทั้งใบ
ใบตะไคร้ เป็นใบคนเดียว มีสีเขียว มีลักษณะเรียวยาว ปลายใบโค้งทางลงดิน โคนใบเชื่อมต่อกับหูใบ ใบมีรูปขอบขนาน ผิวใบสากมือ และมีขนปกคลุม ปลายใบแหลม ขอบของใบเรียบ แต่คม กลางใบมีเส้นกลางเรือใบแข็ง สีขาวอมเทา แลเห็นต่างกับแผ่นใบกระจ่างแจ้ง ใบกว้างประมาณ 2 เซนติเมตร ยาว 60-80 ซม.
ดอกตะไคร้เป็นพืชที่มีดอกยาก จึงไม่ค่อยประสบพบเห็น ดอกตะไคร้ดอกจะออกดอกเป็นช่อกระจาย มีก้านช่อดอกยาว และมีก้านช่อดอกย่อยเรียงเป็นคู่ๆในแต่ละคู่จะมีใบประดับรองรับ มีกลิ่นหอม ดอกมีขนาดใหญ่คล้ายดอกอ๋อ
ดอกตะไคร้ผลดีตะไคร้– ใช้เป็นเครื่องเทศทำกับข้าวสำหรับดับกลิ่นคาว ช่วยทำให้ของกินมีกลิ่นหอม และก็ปรับแก้รสให้น่ารับประทานมากขึ้นเรื่อยๆ
– ใช้เป็นส่วนประกอบของยาใช้ภายนอกกันยุง สเปรย์กันยุง และก็ยาจุดกันยุง
- น้ำมันตะไคร้
– ใช้เป็นส่วนผสมของน้ำหอม
– ใช้เป็นส่วนประกอบสำหรับทำสบู่ แชมพูสระผม
– ใช้เป็นส่วนประกอบของเครื่องแต่งตัว
– ใช้ทานวด แก้เมื่อยเนื้อเมื่อยตัว
– ใช้ทาลำตัว แขน ขา เพื่อคุ้มครองป้องกัน แล้วก็ไล่ยุง
– ใช้เป็นส่วนประกอบของสารคุ้มครองป้องกัน แล้วก็กำจัดแมลง
ค่าทางโภชนาการของตะไคร้ ( 100 กรัม)
- พลังงาน 143 กิโลแคลอรี่
- โปรตีน 1.2 กรัม
- ไขมัน 2.1 กรัม
- คาร์โบไฮเดรต 29.7 กรัม
- เส้นใย 4.2 กรัม
- แคลเซียม 35 มิลลิกรัม
- ธาตุฟอสฟอรัส 30 มก.
- เหล็ก 2.6 มก.
- วิตามินเอ 43 ไมโครกรัม
- ไทอามีน 0.05 มก.
- ไรโบฟลาวิน 0.02 มก.
- ไนอาซิน 2.2 มิลลิกรัม
- วิตามินซี 1 มก.
- ขี้เถ้า 1.4 กรัม
ที่มา: กองโภชนาการ (2544)(1)
สารสำคัญที่พบส่วนของลำต้น แล้วก็ใบมีน้ำมันหอมระเหย (Volatile oil) ที่มีสารหลายชนิด ดังเช่นว่า
– ซิทราล (Citral) พบได้ทั่วไปที่สุด 75-90%
– ทรานซ์ ไอโซซิทราล (Trans-isocitral)
– ไลโมเนน (Limonene)
– ยูจีนอล (Eugenol)
– ลิที่นาลูล (Linalool)
– เจอรานิออล (Geraniol)
– ติดอยู่ริโอฟิวลีน ออกไซด์ (Caryophyllene oxide)
– เจอรานิล อะซิเตท (Geranyl acetate)
– 6-เมทิล 5-เฮพเทน-2-วัน (6-Methyl 5-hepten-2-one)
– 4-โนนาโนน (4-Nonanone)
– เมทิลเฮพคราวโนน (Methyl heptennone)
– สิโทรเนลลอล (Citronellol)
– ไมร์ซีน (Myrcene)
– การบูร (Camphor)
เก็บจาก กาญจนา ขยัน (2552)(2), ใจชาติชั้นวรรณะ น่าอัศจรรย์ชัยตระกูล (2551) อ้างถึงในเอกสารหลายฉบับ(4)
คุณประโยชน์ตะไคร้– ช่วยทุเลา และรักษาอาการไข้หวัด
– แ้ก้ไอ และก็ช่วยขับเสมหะ
– ทุเลาลักษณะของโรคโรคหืดหอบ
– รักษาลักษณะของการปวดท้อง
– ช่วยขับปัสสาวะ แก้ฉี่ยาก
– ช่วยขับเหงื่อ
– ช่วยสำหรับการขับลม
– แก้อหิวาตกโรค
– บำรุงธาตุ เจริญอาหาร
– ช่วยลดความดัน เลือดสูง
– ลดจำนวนคอเลสเตอรอลในเส้นโลหิต
– แก้เมนส์มาเปลี่ยนไปจากปกติ
– ใช้เป็นยาปรับปรุงแก้ไขเจ็บท้อง และก็ท้องเสีย
– ช่วยขับปัสสาวะ
– ทุเลาอาการไอ และก็ขับเสมหะ
– ออกฤทธิ์ต่อต้านเชื้อรา
– ช่วยกำจัดเซลลูไลท์
– ช่วยสำหรับในการขับถ่าย
– ทุเลาอาการท้องเสีย
– ลดอาการจุกเสียด แน่นท้อง จากฤทธิ์ลดการบีบตัวของลำไส้
– ช่วยขับน้ำดี
– ช่วยขับลม
– ระังับลักษณะของการปวด
– ต่อต้านอาการอักเสบ แล้วก็ลดการตำหนิดเชื้อ
– กระตุ้นระบบไหลเวียนเลือด
– ลดอาการเศร้าใจ
– ต้านอนุมูลอิสระ
รวบรวมจาก ทอง ขยัน (2552)(2), กมลวรรณ ตระการชัยสกุล (2551)(4)
ฤทธิ์ทางยาของสารสกัดจากตะไคร้น้ำมันหอมระเหยของตะไคร้ออกฤทธิ์ลดอาการแน่นจุกเสียดด้วยการลดการบีบตัวของลำไส้ โดยมีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ ดังเช่นว่า Cineole และก็ Linalool
- ฤทธิ์ฆ่าเชื้อโรคแบคทีเรียต้นเหตุอาการของอาการท้องร่วง
สารเคมีในน้ำมันหอมระเหยของตะไคร้สามารถออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อโรคแบคทีเรียที่สำคัญของอาการท้องร่วงเป็นE. coli โดยมีสารออกฤทธิ์ ตัวอย่างเช่น Citral, Citronellol, Geraneol รวมทั้ง Cineole
น้ำมันหอมระเหยของ
ตะไคร้สามารถออกฤทธิ์กระตุ้นการขับน้ำดีของตับอ่อน โดยมีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ ยกตัวอย่างเช่น Borneol, Fenchone และ Cineole
สาร Menthol, Camphor แล้วก็ Linalool สามารถออกฤทธิ์กระตุ้นการขับลมภายในร่างกายได้
พิษของน้ำมันตะไคร้จำนวนน้ำมัน
ตะไคร้ที่ทำให้หนูขาวตายที่กึ่งหนึ่งของจำนวนหนูขาวทั้งสิ้น ด้วยการให้ทางปาก ที่ความเข้มข้น 5,000 มิลลิกรัม/กิโลกรัม รวมทั้งการให้น้ำมันหอมระเหยทางกระเพาของกินแก่กระต่ายที่ทำให้กระต่ายตายที่ครึ่งหนึ่ง พบว่า มีปริมาณความเข้มข้นเดียวกันกับการให้แก่หนูขาว
พิษทันควันของน้ำมันหอมระเหยจากตะไคร้ที่ความเข้มข้น 1,500 ppm ในช่วงเวลา 60 วัน กลับทำให้พบว่า หนูขาวที่ได้รับน้ำมันหอมระเหยของตะไคร้มีการเติบโตเร็วกว่ากรุ๊ปที่ไม้ได้รับ และค่าทางเคมีของเลือดไม่มีความเคลื่อนไหวอะไร
