มดลี่มดลี่เป็นแมลงพวกมดมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า crematogsterdoheniiMayrจัดอยู่อยู่ตระกูล Formicidae เวลาเดินจะชูท้องอืดท้องเฟ้อตั้งฉากกับลำตัว ครั้งคราวจึงเรียก มดตูดงอนชีววิทยาของมดลี่มดลี่ที่เป็นมดงานมีลำตัวยาวราว ๓.๕-๕ มิลลิเมตร สีแดงผสมน้ำตาลหรือสีสนิมเหล็ก ยกเว้นหนวดและก็ปลายท้อง ท่อนหัวโต ทึบ ไม่เป็นมัน สะท้อนแสง มีร่องเป็นลายเส้นทอดไปตามความยาวของหัว รวมทั้งเส้นจะห่างบานออกไปทางท้ายของหัว ฟันกรามมีลายเส้นตามแนวยาว ริมฝีปากบนโค้ง ริมขอบหน้าตัดตรง รวมทั้งมีขนละเอียดตามขอบตาเล็กกลม สีน้ำตาลแก่ อยู่รอบๆราวกลางหัว หนวดยาวจากหัว หนาดยาวจากถึงอกบ้องที่ ๒ โคนหนวดมีขนสีส้มผสมแดงอ่อนกระจายอยู่หัว อกสีทึบ ไม่วาว ค่อนข้างจะแคบและแบนทางข้างๆ อกข้อแรกมีขอบยื่นไปทางข้างๆ รวมทั้งขอบนี้จะไปเชื่อมกับข้างหน้าขอบอกบ้องกึ่งกลาง มีลักษณะโค้งนูนอกกทางข้างหน้า มีรอยย่นแล้วก็จุดเล็กๆเป็นลายกระจัดกระจายทั่ว อกบ้องกึ่งกลางมีลัษณะเป็นสี่เหลี่ยมเมื่อดูทางข้างหลัง ยาวมากยิ่งกว่ากว้าง และก็มีขอบเว้าเข้านิดหน่อย มีรอยย่นและก็จุดเล็กๆเป็นลายกระจัดกระจายอกปล้องที่ ๓ กว้างมากยิ่งกว่ายาว มีร่องเป็นลายเส้นทอดไปตามทางยาว ตอนท้ายของอกยื่นเป็นมุม และก็มีหนามเล็กๆยื่นไปทางด้านท้องข้างละอัน หนามนี้โค้งลงน้อย ปลายของบ้องที่ ๓ ตัดตั้งฉากลงไปติดส่วนท้อง มีลักษณะเรียบรวมทั้งวาว ขายาวประมาณความยาวของลำตัว โหนกบนท้องข้อแรกกว้าง และก็ปลายแบน ข้างๆสอบลงแล้วก็มีตุ่มเล็กๆกลมๆที่ปลาย โหนบนท้องปล้อยที่ ๒ สั้นมากมาย ตรงกลางเป็นร่องท้องโตยาวราว ๑ ใน ๓ ของลำตัว มีลัษณะวาว สะท้อนแสง รวมทั้งมีรูปจุดเล็กๆละเอียดกระจัดกระจายอยู่ทั่ว มดลี่ประเภทนี้อาศัยทำรังดินผสมเศษวัสดุจากพืชอยู่บนต้นไม้ ลางครั้งอาจพบรังใหญ่ขนาดสูสีกับลูกฟุตบอล รับประทานสัตว์เล็กๆเป็นอาหาร รวมทั้งถูกใจเลี้ยงเพลี้ยเพื่อดื่มน้ำหวานจากเพลี้ย มดลี่จำพวกย่อย crematogsterdoheniiregenhoferiMayr มีลัษณะต่างๆเช่นกันมาก เว้นเสียแต่ท้องที่มีสีดำตลอด
ผลดีทางยาสมุนไพร แพท์แผนไทยรู้จักใช้ “รังมดลี่” เป็นเครื่องยาด้วย อย่างเช่นในพระคัมภีร์ไกษพให้ยาแก้ษัยปลวกขนานหนึ่ง ดังนี้ หากจะแก้ เอาใบส้มช่า ๑
ใบมะขาม ๑ ใบส้มป่อย ๑ ใบส้วเสี้ยว ๑ ใบส้มนิสัย ๑ ใบส้มสลุง ๑ ใบมะตาดเครือ ๑ สิ่งกำมือ ใบมะกา ๓ กำมือ
รังมดลี่ ๑ แท่นปลวก ๑ แท่น
สมออีกทั้ง ๓ หัวหอม ๑ สิ่ง ละเท่าอายุผู้ป่วย เทียนดำหนัก ๑ บาท
ขมิ้นอ้อย ๑
ไพล ๑ รากโคนงแตก ๑ หนักสิ่งละ ๓ ตำลึง รวมยา ๑๖ สิ่งนี้ ต้มตามแนวทางให้กิน แก้ไกษพปลวกกระทำให้จับสบัดร้อนสบัดหนาว ถ้าเกิดจะดีขึ้นแชกดีเกลือตามสมุฏฐาน ธาตุหนักค่อยให้กินลงกระทั่งสิ้นโทษร้าย แล้วจึงเอายาประจำธาตุให้รับประทานต่อไป
